Potrzebne:
przedmioty do losowania, np. talia kart do gry lub odpowiednio przygotowane karteczki
Zabawa jest dla minimum sześciu graczy. Gracze zajmują miejsca w kole tak, by wszyscy się widzieli i słyszeli. Trzeba wybrać Mistrza gry, który nie będzie jej uczestnikiem, lecz prowadzącym, wydającym polecenia. Gra składa się z etapów „noc” i „dzień”, naprzemiennie. Podczas „nocy” musi być idealna cisza, mówić może tylko Mistrz. Na początku gracze przeprowadzają losowanie, dzieląc się na grupy: uczciwi (miasto), mafia oraz detektywi. Detektywi są po stronie uczciwych (miasto). Liczebność grup jest sprawą umowną. Najlepiej sprawdza się schemat:
• 6–7 graczy – 1 osoba z mafii, 1 detektyw
• 8–10 graczy – 2 mafiosów, 2 detektywów
• 11–13 graczy – 3 mafiosów, 3 detektywów
• 14–16 graczy – 4 mafiosów, 4 detektywów
Po przeprowadzeniu losowania każdy z graczy ma znać tylko swoją przynależność, nie może wiedzieć, kim są pozostali gracze.
Noc
Mistrz mówi „Miasto zasypia”. Wszyscy gracze zamykają oczy, nie mogą podglądać. Mistrz mówi „budzi się mafia” – wyznaczeni mafiosi otwierają oczy. Muszą zachować ciszę, by się nie zdradzić. Podczas pierwszej nocy mafiosi i Mistrz zapoznają się. Teraz mafiosi bezgłośnie na migi wybierają i wskazują Mistrzowi wśród pozostałych uczestników swoją ofiarę, czym eliminują ją z gry. Mistrz mówi „mafia śpi” – mafiosi zamykają oczy, „budzą się detektywi” – detektywi otwierają oczy. Tak samo jak w przypadku mafii podczas pierwszej nocy detektywi zapoznają się. Zadaniem detektywów jest znalezienie mafii. Bezgłośnie na migi wybierają jedną osobę i wskazują ją Mistrzowi. Mistrz cicho kiwnięciem głowy pokazuje TAK lub NIE w zależności od tego, czy wskazana osoba jest mafią czy nie. Mistrz mówi „detektywi śpią” – detektywi zamykają oczy.
Dzień
Mistrz mówi „miasto się budzi” oprócz... (tu pada imię ofiary). Wszyscy otwierają oczy. Miasto dowiaduje się, kto został wyeliminowany tej nocy przez mafię. Ofiara mówi, do której grupy należy. Ta osoba odpada z gry, nie musi już podczas nocy zamykać oczu, ale nie może zdradzić informacji, kto jest mafią, a kto detektywem. Teraz jest czas na dyskusję między graczami, pełną przypuszczeń i oskarżeń. Detektywi nie mogą powiedzieć, że nimi są. Wiedzą, że ktoś jest mafią (wtedy oskarżają ją i starają się przekonać o tym resztę miasta) lub że ktoś jest uczciwą osobą (wtedy jej bronią, szukając innej osoby). Mafiosi blefują, rzucając podejrzenia na pozostałych (często dla zmyłki wskazują siebie nawzajem). W miarę trwania gry niektórzy gracze podczas dyskusji mogą zorientować się, że ktoś jest detektywem lub mafią. Detektywi muszą ukrywać swoją funkcję, gdyż mafia podczas najbliższej nocy wyeliminuje detektywa. Każdy gracz może oskarżyć innego gracza o przynależność do mafii. Po uzasadnieniu oskarżenia gracz ma prawo do obrony. Po tym następuje głosowanie, kto jest za sprawdzeniem danego gracza i wyeliminowaniem go z gry. Jeśli gracz zostaje wyeliminowany większością głosów, wtedy mówi, kim jest. Wtedy następuje znów noc. Jeśli podczas głosowania jest remis lub gracz nie zostaje wyeliminowany, można dalej dyskutować lub przejść do etapu nocy bez eliminacji gracza.
Gra kończy się w momencie gdy jedna grupa zostanie całkowicie wyeliminowana. Detektywi należą do uczciwych (miasta), więc są dwie przeciwstawne drużyny – mafia i miasto. Ta gra ma wiele wersji, można dla uatrakcyjnienia zabawy zastosować rekwizyty. Np. podczas nocy można przyciemnić światło, zasłonić okna. Mistrz może mieć zabawkowy pistolet, którym wskazuje wyeliminowanych graczy. Gracze mogą mieć opaski na oczy zakładane na noc.
